“Η αλλαγή είναι ο νόμος της ζωής. Και όσοι κοιτούν μόνο στο παρελθόν ή στο παρόν είναι βέβαιο ότι θα χάσουν το μέλλον.” – Τζον Φ. Κένεντι.
Η οδοντιατρική πρακτική, όπως και άλλοι τομείς της υγείας, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και ραγδαίες αλλαγές που οφείλονται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, το οποίο χαρακτηρίζεται από τα χαρακτηριστικά του VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity)(Taskan et al., 2022).
Η έννοια του VUCA περιγράφει τη σημερινή κατάσταση της οδοντιατρικής, όπου η μεταβλητότητα και η αβεβαιότητα αποτελούν σταθερές προκλήσεις. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως η τηλεοδοντιατρική και η τεχνητή νοημοσύνη, έχει αλλάξει τον τρόπο παροχής οδοντιατρικών υπηρεσιών, καθιστώντας αναγκαία τη συνεχή αναβάθμιση των δεξιοτήτων των επαγγελματιών (Taskan et al., 2022). Ταυτόχρονα, οι προτιμήσεις των ασθενών έχουν μεταβληθεί, με τους ασθενείς να αναζητούν πιο προσωποποιημένες και προσιτές υπηρεσίες(Lanteri, 2023). Επιπλέον, η ανάγκη για βιωσιμότητα έχει δημιουργήσει ένα δυναμικό περιβάλλον όπου οι επαγγελματίες της υγείας καλούνται να προσαρμοστούν γρήγορα στις νέες απαιτήσεις.
Η πολυπλοκότητα και αμφισημία στην oδοντιατρική φροντίδα
Η πολυπλοκότητα και η αμφισημία στην οδοντιατρική φροντίδα ανακύπτουν κυρίως από την προσπάθεια ενσωμάτωσης των οδοντιατρικών υπηρεσιών στο ευρύτερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.
Η ενσωμάτωση της οδοντιατρικής στη γενική υγειονομική φροντίδα απαιτεί αλλαγές στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, προκειμένου να κατανοούν τη σχέση μεταξύ στοματικής και συστημικής υγείας. Εκπαιδευτικά προγράμματα που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών ειδικοτήτων είναι κρίσιμα για την παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας (Varzakas & Antoniadou, 2024).
Παράλληλα, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως η ψηφιακή απεικόνιση και η τηλεοδοντιατρική, έχει φέρει νέες ευκαιρίες για τη βελτίωση της φροντίδας, αλλά και αμφισημία στην εφαρμογή τους (Summerfelt, 2011). Η υιοθέτηση αυτών των τεχνολογιών συνοδεύεται από ζητήματα που αφορούν την εφαρμογή τους στην καθημερινή πρακτική. Οι οδοντίατροι συχνά δυσκολεύονται να ενσωματώσουν αυτές τις τεχνολογίες στις πρακτικές τους, είτε λόγω κόστους, είτε λόγω έλλειψης εκπαίδευσης και γνώσης σχετικά με το πώς να τις χρησιμοποιούν αποτελεσματικά.
Συνεπώς, η πολυπλοκότητα αυξάνεται όταν προσπαθούν να συνδυάσουν νέες και παραδοσιακές μεθόδους θεραπείας, ενώ η αμφισημία έγκειται στο πώς θα εφαρμόσουν με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα αυτές τις νέες τεχνολογίες στην κλινική πράξη (Summerfelt, 2011).
Οι νέες γενιές οδοντιάτρων και οι στρατηγικές επιλογές
Η διαφορά μεταξύ οδοντιάτρων που εργάζονται ως υπάλληλοι και εκείνων που λειτουργούν ως ελεύθεροι επαγγελματίες είναι ενδεικτική των οικονομικών και επαγγελματικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κλάδος στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.
Η οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα έχει ασκήσει έντονες πιέσεις στις μικρότερες, ανεξάρτητες οδοντιατρικές κλινικές. Οι νεότεροι οδοντίατροι, που δεν διαθέτουν το κεφάλαιο για να ξεκινήσουν τη δική τους πρακτική ή να αντέξουν οικονομικά τα αρχικά κόστη, στρέφονται όλο και περισσότερο σε θέσεις εργασίας ως υπάλληλοι σε μεγάλες οδοντιατρικές αλυσίδες ή κλινικές (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023).
Η επαγγελματική κατάσταση των οδοντιάτρων στην Ελλάδα επηρεάζεται ακόμα από πολλούς άλλλους παράγοντες. Οι νέοι οδοντίατροι καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Το αυξημένο κόστος εξοπλισμού, όπως μηχανήματα ψηφιακής ακτινογραφίας και σύγχρονα οδοντιατρικά εργαλεία, σε συνδυασμό με τα υψηλά ενοίκια, ειδικά σε αστικά κέντρα, καθιστούν την έναρξη και τη διατήρηση μιας ιδιωτικής οδοντιατρικής κλινικής ιδιαίτερα δαπανηρή. Παράλληλα, η μειωμένη αγοραστική δύναμη των ασθενών έχει μειώσει τη ζήτηση για ιδιωτικές οδοντιατρικές υπηρεσίες, αφού πολλοί ασθενείς αποφεύγουν να επενδύσουν σε ακριβές οδοντιατρικές θεραπείες λόγω της οικονομικής τους κατάστασης (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023).
Από την άλλη πλευρά, η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για τους νέους οδοντιάτρους. Καθώς αυξάνεται η ζήτηση για οδοντιατρικές υπηρεσίες από ηλικιωμένους ασθενείς, που συχνά χρειάζονται πιο σύνθετες θεραπείες λόγω της γενικής φθοράς των δοντιών, οι νέοι επαγγελματίες μπορούν να επικεντρωθούν σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, όπως η εμφυτευματολογία ή η προσθετική οδοντιατρική, για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες. Ωστόσο, η εργασία σε τέτοιες δομές μπορεί να μην προσφέρει τον ίδιο βαθμό ανεξαρτησίας και επιχειρηματικής ελευθερίας που προσφέρει η ανεξάρτητη πρακτική.
Συνολικά, οι νέοι οδοντίατροι πρέπει να σταθμίσουν τις επιλογές τους μεταξύ της μεγαλύτερης ασφάλειας που προσφέρει η εργασία σε μεγάλες δομές και των προκλήσεων και ευκαιριών που παρουσιάζει η ανεξάρτητη πρακτική.
Αλλαγές στις προσδοκίες των καταναλωτών και αυτοδιαχείριση στην οδοντιατρική
Η τεχνολογία και η ευρεία χρήση του διαδικτύου έχουν μεταβάλλει τις προσδοκίες των ασθενών, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να ενημερώνονται για τις διαθέσιμες επιλογές και να κάνουν πιο συνειδητές επιλογές (Iyer et al., 2024). Με την αύξηση του πληθυσμού και την πολυμορφία των ασθενών, η οδοντιατρική φροντίδα πρέπει να προσαρμοστεί σε ένα νέο δυναμικό περιβάλλον. Οι ασθενείς με ειδικές ανάγκες ή διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές απαιτούν προσβάσιμη και φιλική προς τον χρήστη φροντίδα (Karnaki et al., 2022). Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ανάγκη των ηλικιωμένων και των ατόμων με ειδικές ανάγκες για ποιοτική φροντίδα, που απαιτεί ψυχολογική υποστήριξη και εξατομικευμένη επικοινωνία (Mills et al., 2023). Για κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις, μια από τις κύριες προκλήσεις για την οδοντιατρική στην Ελλάδα είναι η εφαρμογή νέων μεθόδων, όπως η χρήση πρωτοξειδίου του αζώτου για τη διαχείριση του πόνου και του άγχους (Biasotto et al., 2024). Η κατάλληλη εκπαίδευση και πιστοποίηση όλης της οδοντιατρικής ομάδας είναι σαφώς απαραίτητες, καθώς η εφαρμογή αυτών των θεραπειών απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και σαφέστατα ομαδική εργασία προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια του ασθενούς και του brand name της οδοντιατρικής επιχείρησης.
Τελικές προκλήσεις και προτάσεις για το μέλλον της οδοντιατρικής
Ο σφοδρός ανταγωνισμός, η κινητικότητα των επαγγελματιών υγείας, συμπεριλαμβανομένων και των οδοντικών υγιεινολόγων που μπορούν να παρέχουν θεραπείες με χαμηλότερο κόστος, καθώς και η ανάγκη για εξειδικευμένο και σωστά εκπαιδευμένο βοηθητικό προσωπικό στα νέα δεδομένα άσκησης της κλινικής οδοντιατρικής (και όχι μόνο) και εξυπηρέτησης των οδοντιατρικών ασθενών, θα αλλάξουν δραματικά τη δομή της οδοντιατρικής φροντίδας. Επιπρόσθετα, η ανάγκη για σημαντικό αρχικό κεφάλαιο για την απόκτηση βασικού τεχνολογικού εξοπλισμού και η επιτακτική ανάγκη για “πράσινη οδοντιατρική” θα δημιουργήσουν ένα ασφυκτικό περιβάλλον για τους ήδη εργαζόμενους στο χώρο.
Για να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν σε αυτό το VUCA περιβάλλον, οι σύγχρονες οδοντιατρικές πρακτικές πρέπει να προσαρμοστούν ΑΜΕΣΑ στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες και εργαλεία που μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και να αυξήσουν την αποδοτικότητα. Επιπλέον, οι οδοντιατρικές πρακτικές πρέπει να εστιάσουν στην ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων (είναι άλλωστε αυτό με βάση τη σχετική νομοθεσία, μία από τις υποχρεώσεις του εργοδότη-οδοντίατρου), επενδύοντας στην εκπαίδευση και την κατάρτιση του προσωπικού για να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις και να ενσωματώσουν νέες πρακτικές, όπως η «πράσινη οδοντιατρική» και οι πρακτικές βιωσιμότητας, που καθίστανται ολοένα και πιο σημαντικές (Yeager & Bauer-Wu, 2013).
*Το παρόν κείμενο αποτελεί μια σύνοψη των βασικών σημείων του ομότιτλου άρθρου που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 161 του Οδοντιατρικού Βήματος. Για να διαβάσετε το πλήρες άρθρο πατήστε εδώ.
Συζήτηση σχετικά με αυτό το άρθρο