Η τεχνητή νοημοσύνη έχει εισχωρήσει στο πεδίο της σύγχρονης ιατρικής, προσφέροντας μια σειρά από εφαρμογές που δημιουργούνται για σκοπούς υποστήριξης των επαγγελματιών υγείας, διευκολύνοντας τόσο το έργο της διάγνωσης και της θεραπείας, όσο και την καθημερινή διαχείριση του ιατρείου, συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση πόρων και χρόνου. Τα chatbots που βασίζονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζουν τα δεδομένα στην επικοινωνία με τους ασθενείς, προσφέροντας άμεσες κι εξατομικευμένες απαντήσεις στις ανάγκες τους, ενώ η εφαρμογή της τηλεϊατρικής, η οποία στοχεύει στην παροχή κλινικής υποστήριξης αψηφώντας τα γεωγραφικά εμπόδια, διευρύνεται σημαντικά χάρη στην αξιοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης. Την ίδια στιγμή όμως, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης φέρνουν επιτακτικά στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης το θέμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των ασθενών, απαιτώντας την εκπαίδευση της ιατρικής κοινότητας στην ασφαλή εφαρμογή τους κι επιβάλλοντας τη δέσμευση των επαγγελματιών υγείας ως προς την υπεύθυνη και συμμορφούμενη με τις ευρωπαϊκές οδηγίες χρήση αυτών των τεχνολογιών. To «OB» έχει την τιμή να φιλοξενεί τον Καθηγητή Falk Schwendicke, πρωτοπόρο στις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στην οδοντιατρική, σε μια εις βάθος συζήτηση για το παρόν και το μέλλον της οδοντιατρικής υπό το πρίσμα των εξελίξεων της επαυξημένης νοημοσύνης.
Ο καθηγητής Falk Schwendicke είναι ένας διεθνώς διακεκριμένος επιστήμονας στην ψηφιακή υγεία και την οδοντιατρική διάγνωση. Τα τελευταία χρόνια η καινοτόμος έρευνά του στην εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στη διάγνωση οδοντικών προβλημάτων, την ανάλυση εικόνων και τον σχεδιασμό θεραπείας έχει καταστεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς στη data-driven οδοντιατρική.
Συνέντευξη στην Ηλιάνα Γιαννούλη
Οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης συμβάλλουν καθοριστικά στη διαγνωστική διαδικασία. Ωστόσο, υπάρχουν πιθανά «τυφλά σημεία» σε αυτή τη διαδικασία για τα οποία ο οδοντίατρος θα έπρεπε να είναι ενημερωμένος;
Υπάρχουν ακόμη πολλά ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν αναφορικά με τις εφαρμογές των συστημάτων AI στην οδοντιατρική. Πρώτα απ’ όλα, έχουμε ακόμα ένα ευρύ φάσμα ενδείξεων, όπου τα συστήματα AI δεν λειτουργούν. Πρόκειται για τα σπάνια περιστατικά, τις μη συνηθισμένες περιπτώσεις. Όταν για παράδειγμα, έχουμε να κάνουμε με μια πάθηση που δεν είναι συχνή, με έναν σπάνιο όγκο σε μια ακτινογραφία ή αλλοιώσεις του βλεννογόνου που είναι δύσκολο να διακρίνουμε, σε αυτές τις δύσκολες περιπτώσεις βλέπουμε ότι αυτά τα συστήματα «παλεύουν» όσο παλεύουμε κι εμείς με τα δύσκολα περιστατικά. Αυτό είναι λοιπόν το πρώτο σημείο, οι δύσκολες ενδείξεις παραμένουν δύσκολες και για την τεχνητή νοημοσύνη.
Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι γνωρίζουμε ότι πολλές από τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται αυτή την στιγμή έχουν περιορισμένη δυνατότητα «γενικευσιμότητας». Έτσι, λειτουργούν σε ορισμένα σύνολα δεδομένων, αλλά δεν έχει αποδειχθεί ότι λειτουργούν σε όλα τα σύνολα δεδομένων, για όλα τα μηχανήματα για παράδειγμα, σε όλους τους πληθυσμούς. Και έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα με αυτό καθώς δεν μπορούμε να συγκρίνουμε αυτά τα συστήματα και πραγματικά δεν ξέρουμε πόσο καλά λειτουργούν σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Το τρίτο πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή δυσκολευόμαστε πολύ να καταλάβουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος «εκπαίδευσης» αυτών των συστημάτων. Πώς λοιπόν θα διασφαλίσουμε τη συνοχή μεταξύ των αξιολογητών που παράγουν τα δεδομένα εκπαίδευσης; Τι είδους υλικό είναι καλύτερο για την εκπαίδευση αυτών των συστημάτων, ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά; Πώς μπορούμε να συγχωνεύσουμε τις παρατηρήσεις διαφορετικών εκπαιδευτών ώστε αυτά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να μπορούν να εκπαιδευτούν από κοινού; Υπάρχουν λοιπόν πολλά, πολλά μεθοδολογικά ζητήματα τα οποία ακόμη δεν έχουν επιλυθεί.
Πιστεύετε ότι κινούμαστε προς ένα ψηφιακό χάσμα στην οδοντιατρική κοινότητα; Θέλω να πω, θα δούμε από τη μια πλευρά, μια νεότερη γενιά πιο ικανή στην εφαρμογή και ενσωμάτωση όλων αυτών των συστημάτων στην καθημερινή οδοντιατρική πρακτική και από την άλλη, θα υπάρχει μια ομάδα μεγαλύτερων ηλικιακά οδοντιάτρων που είτε δεν θα έχουν την απαιτούμενη γνώση για να υιοθετήσουν τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης ή γενικότερα θα είναι πιο δύσπιστοι απέναντι στην τεχνολογική εξέλιξη;
Δεν θα ανησυχούσα για αυτόν τον ηλικιακό διαχωρισμό που περιγράφετε, καθώς αυτά τα συστήματα είναι εύκολο να υιοθετηθούν. Εάν οι κατασκευαστές καταφέρουν να τα εφαρμόσουν στην πράξη, είναι εύχρηστα. Είναι σαν ένα iPhone, βασικά.
Δεν είναι περισσότερο περίπλοκα συγκριτικά με πολλές συσκευές που έχουμε ήδη. Από την άλλη πλευρά, βλέπω αυτό το χάσμα γενικά στην οδοντιατρική. Εννοώ, υπάρχουν οδοντιατρεία που είναι εξοπλισμένα με συστήματα CAD-CAM, που έχουν ψηφιακούς σαρωτές, που έχουν τα πάντα. Και υπάρχουν και άλλα οδοντιατρεία που λειτουργούν ακόμη αναλογικά, ίσως ακόμη και σε επίπεδο ακτινογραφιών. Και αυτό το χάσμα είναι υπαρκτό.
Και αυτό που με απασχολεί περισσότερο είναι ότι αυτό το χάσμα αντανακλάται ολοένα και περισσότερο σε οδοντιατρεία που εξυπηρετούν διακριτές περιοχές σε όρους οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι, αυτό που μπορώ να προβλέψω είναι ότι ένα οδοντιατρείο σε μια φτωχή, αγροτική περιοχή της Ανατολικής Γερμανίας, για παράδειγμα, ότι δεν θα έχει υιοθετήσει αυτές τις τεχνολογίες με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει σε ένα οδοντιατρείο σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, το οποίο δέχεται μεγάλο όγκο ασθενών και μάλιστα ασθενείς που μπορούν αν ανταπεξέλθουν οικονομικά σε πρόσθετες υπηρεσίες. Επομένως, μάλλον με ανησυχεί περισσότερο αυτό το οικονομικό χάσμα. Αλλά αυτό δεν σχετίζεται μόνο με την τεχνητή νοημοσύνη, έχει να κάνει με οποιαδήποτε τεχνολογία.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την εμπειρία σας και τις συζητήσεις που έχετε με τους συναδέλφους σας, ποιες είναι οι βασικές ανησυχίες τους σχετικά με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στα οδοντιατρεία τους; Επικεντρώνονται σε ζητήματα που αφορούν στην προστασία των προσωπικών δεδομένων των ασθενών, τη συμμόρφωση με τους δεοντολογικούς κανονισμούς ή φοβούνται ότι μπορεί να κινούμαστε προς μια «αλλαγή παραδείγματος» στη σχέση θεράποντος-ασθενούς, όπως τη γνωρίζουμε μέχρι τώρα;
Είναι όλα αυτά που αναφέρατε. Πρώτα απ’ όλα, είναι τεχνικά ζητήματα και θέματα ασφάλειας δεδομένων. Πού αποθηκεύονται τα δεδομένα; Είναι ασφαλή; Μπορώ να το κάνω αυτό; Δεύτερον, ανησυχούν και για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η ενσωμάτωση της ΤΝ στη σχέση με τους ασθενείς τους. Τρίτον, δεν καταλαβαίνουν την τεχνολογία και δεν είναι σίγουροι ότι μπορούν να την εμπιστευτούν. Άρα, χρειαζόμαστε εκπαίδευση. Χρειάζεται οι οδοντίατροι να είναι εφοδιασμένοι με την απαραίτητη γνώση για τον έλεγχο αυτών των συστημάτων.
Το τέταρτο εμπόδιο που υπάρχει και που πρέπει να επιλυθεί από τη βιομηχανία είναι πώς μπορούν να εφαρμοστούν αυτά τα συστήματα στην πράξη. Πώς μπορούν να λειτουργούν απρόσκοπτα σε ένα ιατρείο όπου ήδη μπορεί να λειτουργούν αρκετά διαφορετικά λογισμικά συστήματα. Θα πρέπει αυτά τα λογισμικά να «επικοινωνούν» μεταξύ τους. Χρειαζόμαστε λοιπόν, μια διαφορετική ροή εργασίας. Διαφορετικά, αυτά τα συστήματα δεν θα εφαρμοστούν.
Σε ποιους τομείς της οδοντιατρικής θεωρείτε ότι το «αποτύπωμα» της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι μεγαλύτερο;
Νομίζω ότι τα συστήματα ανάλυσης εικόνας, στο τέλος, θα διαδοθούν σε όλη την οδοντιατρική. Θα ωφελήσουν τη διαγνωστική ποιότητα, αλλά και την επικοινωνία με τους ασθενείς και τη ροή εργασίας στο οδοντιατρείο.
Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που στηρίζονται στην ανάλυση ομιλίας, τα οποία αυτή τη στιγμή βλέπουμε ότι αναδύονται, μάλλον θα «ανακουφίσουν» το βοηθητικό προσωπικό. Θα μας βοηθήσουν να οργανώσουμε αυτόματα τα προγράμματά μας, επικοινωνώντας με τους ασθενείς με τη μορφή chatbots. Θα μας βοηθήσουν στην καταγραφή σημειώσεων χωρίς να πληκτρολογεί κανείς πλέον στο πληκτρολόγιο. Θεωρώ ότι αυτά τα συστήματα που στηρίζονται στην ανάλυση ομιλίας θα μας προσφέρουν περισσότερη υλικοτεχνική και διοικητική υποστήριξη.
Στον τομέα της αισθητικής οδοντιατρικής, θα λέγατε ότι θα έχουμε μια μεγαλύτερη εξατομίκευση των σχεδίων θεραπείας; Θα μπορούν οι οδοντίατροι να ανταποκριθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια στις ανάγκες και τις επιθυμίες των ασθενών τους με τη βοήθεια όλων αυτών των εργαλείων;
Είναι μια από τις ιδέες, ναι. Έχοντας καλύτερα δεδομένα από διαφορετικούς αισθητήρες, δεδομένα που ανήκουν σε ασθενείς, όπως δεδομένα που προέρχονται από την ανάλυση μιας οδοντόβουρτσας ή δεδομένα διατροφής, ιστορικά δεδομένα, και στη συνέχεια χρησιμοποιώντας εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να τα συνθέσουμε θα καταλήξουμε σε μια πιο εξατομικευμένη οδοντιατρική φροντίδα, γνωρίζοντας πολύ καλύτερα τι χρειάζεται αυτός ο μεμονωμένος ασθενής. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι ότι εξακολουθεί να είναι κάτι θεωρητικό. Δεν είναι ότι υπάρχει εφαρμογή αυτής της ιδέας, ότι λειτουργεί στην πράξη, ότι είναι εκεί. Προς το παρόν, η ιδέα είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά δεν βλέπω πολλά από αυτά τα συστήματα πρόβλεψης, αυτά τα συστήματα οδοντιατρικής ακριβείας να λειτουργούν ακόμη.
Πιστεύετε ότι θα έρθει κάποια στιγμή στο μέλλον όπου ο οδοντίατρος θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης; Γνωρίζω ότι η ιατρική κοινότητα συζητά με διαφορετικούς τρόπους, αλλά για τους ασθενείς, μερικές φορές υπάρχει αυτή η τεράστια ανησυχία ότι τα ρομπότ θα πάρουν τον έλεγχο στη ζωή μας, ακόμη και στο πεδίο της ιατρικής.
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση, γιατί μπορώ να σας απαντήσω μόνο για το τι περιμένω να συμβεί στο άμεσο μέλλον. Στο άμεσο μέλλον, δεν βλέπω αυτόν τον κίνδυνο, γιατί όλα τα συστήματα διακυβέρνησης, τουλάχιστον εντός της Ευρώπης, αλλά και στις ΗΠΑ, διαμηνύουν σε όλους τους τόνους ότι δεν έχουμε να κάνουμε με αυτόνομα συστήματα. Αυτά τα συστήματα θα πρέπει να καθοδηγούνται από τον άνθρωπο.
Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος, ο άνθρωπος πρέπει να έχει τον τελευταίο λόγο. Άρα, μας βοηθούν, αλλά δεν λειτουργούν αυτόνομα. Η τεχνητή νοημοσύνη στην ιατρική, ή όπως την ονομάζουμε, η επαυξημένη νοημοσύνη, δεν είναι πλήρως αυτόνομη.
Μακροπρόθεσμα, γνωρίζουμε ότι είναι δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις, γιατί οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Και ναι, έχουμε τα πρώτα ρομπότ που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία τερηδόνας με κατάλληλη παρασκευή κοιλοτήτων αλλά και στεφανών και υπάρχουν συστήματα -που στη θεωρία τουλάχιστον- μπορούν να οδηγήσουν αυτά τα ρομπότ, ώστε να λειτουργούν αυτόνομα. Οπότε κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει.
Από την άλλη πλευρά, αν επικεντρωθούμε στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης άλλων χωρών- -σας υπενθυμίζω ότι στην Κίνα υπάρχει ήδη ψηφιακό νοσοκομείο που λειτουργεί εξ ολοκλήρου με την τεχνητή νοημοσύνη- ίσως θα ήταν πιο αποδεκτό να υπάρχουν αυτόνομα ρομπότ, κι αυτό είναι κάτι που θα αλλάξει όλη τη συζήτηση. Δεν νομίζω όμως, ότι άμεσα αυτά τα συστήματα θα μας αντικαταστήσουν, κυρίως επειδή σε πολλά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης δεν έχουμε αρκετούς οδοντιάτρους. Χρειαζόμαστε λοιπόν, κάποια συστήματα που μας κάνουν πιο αποτελεσματικούς, ώστε να παρέχεται προσβασιμότητα στη φροντίδα. Αλλά σε 10 ή 20 χρόνια, τι θα συμβεί, δεν μπορώ να το γνωρίζω.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα και κατατοπιστική συζήτηση.
Κι εγώ σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία.
Συζήτηση σχετικά με αυτό το άρθρο