Περί αυτογνωσίας

Του Ηρακλή Καρκαζή,
Καθηγητή Κινητής Προσθετικής ΕΚΠΑ

«ΟΒ», 142/ΣΕΠΤ.-ΟΚΤ. 2021

Είναι καλό να γνωρίζω ποιος πραγματικά είμαι και που φτάνουν τα όρια μου.
Με τον φιλοσοφικό στοχασμό ως εργαλείο θα μπορούσαμε ίσως να φωτίσουμε αλλά και να επιμεληθούμε τις αθέατες πλευρές του εαυτού μας.
Μας το έχουν τονίσει αιώνες τώρα, «της ψυχής επιμελείσθαι», αλλά δεν είναι πάντα εύκολο.
Πρόκειται για μια μάλλον μοναχική, οδυνηρή αλλά συνάμα λυτρωτική πορεία.
Τι είναι άραγε χειρότερο η άγνοια ή η άγνοια της άγνοιας;
Είναι ενδιαφέρον αλλά και επικίνδυνο να νομίζω ότι γνωρίζω κάτι που δεν γνωρίζω.
Οι Kruger και Dunning περιέγραψαν πειστικά τη γνωστική διαταραχή της ψευδαίσθησης ανωτερότητας που έκτοτε φέρει το όνομά τους.
Μέσω μιας επαγωγικής μάλλον συλλογιστικής θα λέγαμε πως η βουλιμική ανάγκη διαρκούς επιβεβαίωσης, ενδέχεται να διευκολύνει τη σταθερή ολίσθηση προς την πλάνη μιας παντογνωσίας.
Υποτασσόμενοι στις επιταγές μιας ισχυρής επιθυμίας για επικράτηση και αδυνατούντες να προσδιορίσουμε τα πραγματικά μας όρια, θέτουμε εαυτόν και αλλήλους σε ζώνη κινδύνου.
Γιατί η άσκηση ενός εκπαιδευτικού λειτουργήματος αν και φορέας ηθικής ολοκλήρωσης, μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εργαλείο αθέμιτης εφαρμογής μιας εξουσίας με σκοπό την υποκατάσταση ετερογενών ψυχικών και συναισθηματικών αναγκών.
Είναι προφανές ότι οι γνώσεις από μόνες τους δεν επαρκούν.
Ο απεγκλωβισμός από τη φαντασίωση της υπεροχής ίσως είναι ένα βήμα αλλά χρειάζονται πολλά ακόμα.
Γνῶθι σαυτόν!

Kruger, J., & Dunning, D. (1999). Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1121–1134. https://doi.org/10.1037/0022-3514.77.6.1121