Το πλοίο του Θησέα και οι νόμοι για την Παιδεία

Του Ηρακλή Καρκαζή, Αναπληρωτή Καθηγητή ΕΚΠΑ


Οδοντιατρικό Βήμα, Nοέμβριος-Δεκέμβριος 2014

Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος, όταν ο Θησέας επέστρεψε από την Κρήτη, η θαυμαστή τριακόντορος του μυθικού ταξιδιού τοποθετήθηκε από τους Αθηναίους σε περίοπτη θέση ως λατρευτικό  σύμβολο και συντηρήθηκε  μέχρι τα ιστορικά χρόνια του Δημητρίου του Φαληρέος. Λόγω της ξύλινης όμως δομής της, αρκετά τμήματα χρειάσθηκε κατά καιρούς να αντικατασταθούν, έτσι ώστε κατά τα χρόνια του Φαληρέος μέγα τμήμα ή και όλο το σκαρί να έχει πλήρως αντικατασταθεί.

Το φιλοσοφικό βεβαίως ερώτημα που προέκυψε και απασχόλησε από τον Σωκράτη μέχρι τον Hobbes ήταν, το αν και κατά πόσον το πλοίο αυτό στην τελική του μορφή συνέχιζε να είναι το πλοίο του Θησέα. Προχωρώντας κάποιος τον στοχασμό θα μπορούσε επίσης να αναρωτηθεί τι θα συνέβαινε, αν  τα παλαιά και φθαρμένα τμήματα που είχαν αφαιρεθεί συνταίριαζαν και πάλι φτιάχνοντας το αρχικό σκαρί. Ποιο από τα δύο θα ήταν τελικά το πραγματικό πλοίο του Θησέα;

Στα καθ’ ημάς, το 1982 θεωρείται κορυφαίο και βαθειά συμβολικό έτος όσον αφορά την μεταπολιτευτική  πανεπιστημιακή ιστορία. Ο λόγος δεν είναι άλλος από τον νόμο 1268/82 που συνιστούσε μια ριζική, σχεδόν επαναστατική θεσμική αλλαγή στην παιδεία, που όμοια της  δεν είχε ξανασυμβεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τι να πρωτοθυμηθούμε, τον πλήρως αυτοδιοικούμενο χαρακτήρα των πανεπιστημίων, την Εθνική Ακαδημία Γραμμάτων και Επιστημών, που θα ήταν υπεύθυνη για την αξιολόγηση αλλά και για την κρίση των διαδικασιών εκλογής και εξέλιξης στα Α.Ε.Ι., τον κοινωνικό έλεγχο με την ίδρυση και λειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου Ανώτατης Παιδείας, την κατάρτιση εσωτερικών κανονισμών, που θα έδιναν υπόσταση στην κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση των ιδρυμάτων, ή τέλος την για πρώτη (και ως φαίνεται τελευταία) φορά θέσπιση ελαχίστων κριτηρίων για την εκλογή και εξέλιξη μελών ΔΕΠ; Δυστυχώς όμως κατά την πάγια ελληνική τακτική, οι απορρυθμιστικές παρεμβάσεις άρχισαν πριν καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Έτσι, μόλις τον Οκτώβριο του 1983 έγινε η πρώτη προσπάθεια απορρύθμισης με κατάθεση τροπολογίας που όμως αποσύρθηκε την ίδια μέρα, για να ακολουθήσουν δεκάδες άλλες αλλαγές που αλλοίωσαν εκ βάθρων τον όποιο ριζοσπαστισμό της αρχικής ιδέας. Αναμφίβολη λοιπόν, αλλά και τεκμηριωμένη η συστηματική μέχρι σήμερα προσπάθεια παραμόρφωσης των νομοθετημάτων, στην προκρούστεια κλίνη των εκάστοτε ιδιοτελών επιδιώξεων. Έτσι δεν θα ήταν υπερβολή να εικάσουμε ότι αν κάποιος συγκέντρωνε τις κατά καιρούς αποβληθείσες και ενοχλητικές (άρα καίριες) διατάξεις της νομοθετικής διαχρονίας 1982-2014 και τις συνέθετε σε ένα ενιαίο λειτουργικό σύνολο, σίγουρα θα επετύγχανε ένα άριστο εξ αποβολών νομοθέτημα.
 
Βέβαια κατά το αμφιδοξούμενον παράδειγμα του πλοίου του Θησέα,  δύσκολα θα μπορούσε κανείς να αποφανθεί αν ο νέος και τολμηρός  αυτός νόμος θα ήταν πραγματικά νέος, ή  ο ίδιος παλιός που είχε ξεκινήσει το φιλόδοξο ταξίδι της θεσμικής αναμόρφωσης πριν από  32 χρόνια.

Η. Καρκαζής, Ο νόμος 1268/82. Μια ιστορική αναδρομή. Οδοντιατρικό Βήμα, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2009.
Η.Καρκαζής. Η δημόσια διαβούλευση για την παιδεία και η αιώνια ανακύκληση. Déjà vu. Οδοντιατρικό Βήμα, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2010.