Η ανατομία του Έλληνα οδοντιάτρου

των Α. Γιαννίρη, Αικ. Κυρανούδη,  Μ. Μενενάκου, Β. Πασιά, Ι. Υφαντόπουλου

Η ομάδα εργασίας της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας (ΕΟΟ) «Γυναίκες στην Οδοντιατρική» σε συνεργασία με τον καθηγητή Ι. Υφαντόπουλο του ΜΒΑ Υγείας στο ΕΚΠΑ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της πανελλαδικής έρευνας που πραγματοποίησαν με σκοπό να σκιαγραφήσουν το προφίλ του σύγχρονου Έλληνα οδοντιάτρου, απ’ τις οικονομικές απολαβές και συνθήκες εργασίες γενικότερα μέχρι το αποτύπωμα της πανδημίας και την ανάδειξη ανισοτήτων.

1. Εισαγωγή

Σκοπός της έρευνας αυτής είναι η χαρτογράφηση του οδοντιατρικού επαγγέλματος και το κοινωνιογράφημα του οδοντιάτρου στη χώρα μας.

Η ιδέα της έρευνας γεννήθηκε μέσα από την ομάδα εργασίας της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας (ΕΟΟ), «Γυναίκες στην Οδοντιατρική». Σε συζητήσεις της ομάδας για ασφαλιστικές διεκδικήσεις που αφορούν την κύηση, την μητρότητα και το συνταξιοδοτικό, συνειδητοποιήσαμε την ανυπαρξία στοιχείων που να αποτυπώνουν την εικόνα του οδοντιατρικού επαγγέλματος και του οδοντιάτρου.

Τα στοιχεία αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για τεκμηριωμένες διεκδικήσεις αλλά και για τις προοπτικές του κλάδου.

2. Ερευνητική Ομάδα

Μέσα από την ομάδα «Γυναίκες στην Οδοντιατρική» προέκυψε η ερευνητική πρωτοβουλία συγκροτούμενη εθελοντικά από τις: Α. Γιαννίρη, Αικ. Κυρανούδη, Μ. Μενενάκου και Β. Πασιά. Υπό την αιγίδα της ΕΟΟ και την πολύτιμη καθοδήγηση του Ακαδημαϊκού Συντονιστή του ΜΒΑ-Υγεία ΕΚΠΑ καθηγητή Ι. Υφαντόπουλου εκπονήσαμε έρευνα πεδίου που κάλυψε το σύνολο της Ελληνικής επικράτειας. Η έρευνα σχεδιάστηκε και διεξήχθη με αυστηρές επιστημονικές προδιαγραφές λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή βιβλιογραφία. Η συλλογή των στοιχείων έγινε με δομημένο ερωτηματολόγιο που περιελάμβανε κλίμακες και ενότητες ποσοτικών και ποιοτικών ερωτήσεων που σκιαγραφούσαν με τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο την ανατομία του σύγχρονου Έλληνα Οδοντιάτρου. Η διακίνηση του ερωτηματολογίου έγινε διαδικτυακά, μέσω της ΕΟΟ, προς τους Οδοντιατρικούς Συλλόγους και τους φοιτητικούς συλλόγους. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν τα επεξεργάσθηκε η ερευνητική ομάδα και διεξήγαγε στατιστικούς ελέγχους για την διασφάλιση της μεγίστης αξιοπιστίας και αντιπροσωπευτικότητας του δείγματος.

3. Αποτελέσματα

Από τις απαντήσεις προέκυψε ότι το 49% των οδοντιάτρων εργάζονται σε Αθήνα και Πειραιά. Το 53% των οδοντιάτρων είναι γυναίκες. Αντιπροσωπευτική είναι η εκπροσώπηση όλων των ηλικιακών ομάδων στην έρευνα. Σχετικά με τα χρόνια άσκησης του επαγγέλματος, η πλειονότητα των οδοντιάτρων του δείγματος (58,90%) έχουν λιγότερα από 20 χρόνια εργασίας (Γραφ. 1,2).

3.1 Απασχόληση
Η συντριπτική πλειοψηφία των οδοντιάτρων είναι αυτοαπασχολούμενοι (72%). Ένα επιπρόσθετο 7,7% έχει ιδιωτικό ιατρείο αλλά έχει και πρόσθετη απασχόληση. Οι οδοντίατροι χωρίς ιδιωτικό ιατρείο που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα με συμφωνητικό παροχής υπηρεσιών είναι 9%.

Το 4% των οδοντιάτρων του δείγματος δήλωσε ότι απασχολείται σε κρατικό φορέα ή/ και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Τέλος, 1% των ερωτηθέντων είναι ιδιοκτήτες πολυδύναμου οδοντιατρείου. Το ποσοστό ανεργίας του δείγματος καταγράφηκε στο 0.1%.

Στην πλειονότητα (64%) των οδοντιάτρων, το ωράριο απασχόλησης ανέρχεται σε 31-40 ώρες την εβδομάδα, ενώ το 14% απασχολείται λιγότερο από 4 ώρες την ημέρα. Ως κύρια αιτία μη πλήρους απασχόλησης αναφέρθηκαν: η προσωπική επιλογή, η δυσκολία εύρεσης ασθενών και η ανατροφή τέκνων.

Το 23% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι έχουν αναγκαστεί να διακόψουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Από το ποσοστό αυτό, οι 3 στους 4 είναι γυναίκες.

Η πλειοψηφία των συναδέλφων εργάζεται χωρίς βοηθό (6 στους 10) (Γραφ. 3,4).

3.2  Προγραμματισμένη ηλικία αποχώρησης από το επάγγελμα
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων οδοντιάτρων (57%) δεν έχει συγκεκριμένο στόχο για την ηλικία αποχώρησης. Όσον αφορά το υπόλοιπο 43%, το 27% προγραμματίζει την αποχώρησή του στο εντός του προβλεπόμενου από τον νόμο ηλικιακό πλαίσιο (–62-67ετων), και το 16% προγραμματίζει να παραμείνει επαγγελματικά ενεργό ακόμη και σε ηλικία μεγαλύτερη των 67 ετών. Από αυτό το 16%, οι άντρες αποτελούν διπλάσιο ποσοστό έναντι των γυναικών, οι οποίες προτιμούν να αποχωρήσουν από το επάγγελμα στα προβλεπόμενα από τον νόμο όρια (Γραφ. 5,6).

3.3 Οικονομικά
Η δεκαετής οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα μας την περίοδο 2009-2019 και η συνακόλουθη πανδημία του COVID-19 επηρέασε αναπόφευκτα το οδοντιατρικό επάγγελμα στη χώρα μας. Την τελευταία δεκαετία, λόγω της οικονομικής και επιδημιολογικής κρίσης ο οδοντιατρικός κλάδος επλήγη ιδιαίτερα με αποτέλεσμα την συρρίκνωση του αριθμού των οδοντιάτρων κατά 10%. Η επίπτωση στα οικονομικά των οδοντιάτρων ήταν ακόμη πιο επώδυνη όπως καταγράφεται από τις επίσημες στατιστικές της ΕΣΥΕ. Η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών για οδοντιατρική φροντίδα κατακρημνίσθηκε. Το 2008 το μέσο νοικοκυριό διέθετε το 30% των ιδιωτικών δαπανών υγείας για οδοντιατρική περίθαλψη. Το 2020 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 11,5%. Επιπλέον σύμφωνα με μια ανάλυση των πρόσφατων διεθνών στοιχείων για την οδοντιατρική περίθαλψη στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα κατατάσσεται στον πυθμένα των χωρών της Ευρώπης με μηδαμινή έως ανύπαρκτη δημόσια δαπάνη για οδοντιατρική φροντίδα. Η κατάταξη αυτή οδηγεί σε μια επίσης οδυνηρή διαπίστωση για τη χώρα μας να παρουσιάζεται ως το κατ’ εξοχήν μέλος των 27 της Ε.Ε. με το υψηλότερο ποσοστό των ανικανοποίητων αναγκών για οδοντιατρική περίθαλψη.

Στην έρευνά μας, που έγινε στις αρχές της πανδημίας, το 25% των οδοντιάτρων δήλωσε ότι οι απολαβές του από τις οδοντιατρικές πράξεις είναι πολύ κακές έως κακές. Το ποσοστό αυτό πιστοποιείται και από την περαιτέρω ανάλυση των ποσοτικών στοιχείων του εισοδήματος, όπου το 30% των οδοντιάτρων του δείγματος δήλωσε καθαρό μηνιαίο εισόδημα λιγότερο από 1.000 ευρώ το μήνα. Στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνεται το 11% με μηνιαίες αποδοχές φτώχειας που είναι λιγότερες των 500 ευρώ το μήνα.

Εξετάζοντας το σύνολό των οδοντιάτρων το μέσο καθαρό μηνιαίο εισόδημα ανέρχεται στα 2.500 ευρώ. Παρατηρείται μεγάλη διακύμανση των τιμών με +/-2.000 ευρώ. Όσον αφορά τα υψηλότερα εισοδήματα, το 6% των οδοντιάτρων του δείγματος δήλωσε εισόδημα ανω των 5.000 ευρώ (Γραφ. 7,8).

3.4. Επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19
Η πανδημία του COVID-19 επηρέασε αναμφισβήτητα το οδοντιατρικό επάγγελμα τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.

Σύμφωνα με τη μελέτη μας το 92% των Ελλήνων οδοντιάτρων βίωσαν από μέτρια έως πάρα πολύ μεγάλη αύξηση του αισθήματος ανασφάλειας κατά την άσκηση της οδοντιατρικής πράξης στην περίοδο της πανδημίας. Η συνεχής προσπάθεια του Έλληνα οδοντιάτρου να προασπίσει την υγειονομική ασφάλεια των ασθενών του, του προσωπικού του ιατρείου του, των συνεργατών του αλλά και του ιδίου κατά την περίοδο της πανδημίας, είχε σημαντικές επιπτώσεις στο οικονομικό ισοζύγιο του οδοντιατρείου του.

Η διαρκής συμμόρφωση με τα προτεινόμενα μέτρα δημόσιας υγείας, η αυστηρή τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων, η προμήθεια και χρηματοδότηση πολλαπλών και ενισχυμένων μέσων ατομικής προστασίας, η διεξοδική απολύμανση του αέρα, των εγκαταστάσεων και των χώρων του οδοντιατρείου αύξησαν σημαντικά το κόστος λειτουργίας του. Σε ποσοστό 84% οι Έλληνες οδοντίατροι δήλωσαν ότι τα οικονομικά τους επηρεάστηκαν από μέτρια έως πάρα πολύ από την πανδημία COVID -19 (Γραφ. 9,10).

«ΟΒ» 148 | ΣΕΠΤ.-ΟΚΤ. 2022