Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που ο ΜcLuhan οραματίστηκε το «παγκόσμιο χωριό», αναφερόμενος στις ικανότητες διασύνδεσης που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στον τομέα της επικοινωνίας. Ωστόσο κανείς δεν μπορούσε τότε να προβλέψει την έκρηξη των εφαρμογών του διαδικτύου, το οποίο αποτελεί πλέον μέσο ενημέρωσης, εκπαίδευσης, κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και εργαλείο ανάπτυξης του κύκλου επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Ο οδοντίατρος στη εποχή του διαδικτύου έχει στη διάθεση του μια αστείρευτη πηγή πληροφοριών, την οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για τη διεύρυνση των γνώσεων του, αλλά και για την καλύτερη ενημέρωση των ασθενών του.
Ο όρος e-learning επινοήθηκε για να αντικατοπτρίσει την αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου και των πολυμέσων στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση. Όπως συμβαίνει με όλες τις πληροφορίες από το διαδίκτυο, είναι σημαντικό ο οδοντίατρος να μπορεί να αξιολογήσει κριτικά την ποιότητα και τη σχετικότητα του διαθέσιμου υλικού. Στο σημείο αυτό θα ήταν σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι το e-learning δεν πρόκειται ποτέ να αντικαταστήσει τη μάθηση σε πραγματικές συνθήκες. Ωστόσο, αποτελεί μια ευπροσάρμοστη και διαδραστική επιλογή μάθησης, η οποία ενθαρρύνει τη δια βίου εκπαίδευση, καθώς η μάθηση μπορεί να λαμβάνει χώρα τη στιγμή που επιλέγει ο ενδιαφερόμενος και στο χώρο που ο ίδιος ορίζει. Με άλλα λόγια, η σχέση της κλασικής διαδικασίας μάθησης, όπως την γνωρίζαμε πριν την εμφάνιση του διαδικτύου και της εξ’ αποστάσεως μάθησης, θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως συμβιωτική και όχι ως ανταγωνιστική.
Μία σημαντική συμβολή του διαδικτύου προς την κατεύθυνση της πραγμάτωσης της δια βίου εκπαίδευσης, είναι τα διαδικτυακά σεμινάρια, τα λεγόμενα «webinars», η παρακολούθηση πολλών εκ των οποίων είναι δωρεάν. Τα webinars διακρίνονται σε δυο κατηγορίες στα live και στα on demand. Tα on demand σεμινάρια έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι προσβάσιμα ανά πάσα ώρα και στιγμή, δίνοντας τη δυνατότητα στο χρήστη να ανατρέξει σε όποιο σημείο της διάλεξης του φάνηκε πιο ενδιαφέρον ή πιο δυσνόητο. Από την πλευρά τους, τα live σεμινάρια έχουν το πλεονέκτημα ότι οι απορίες ή τα ερωτήματα που επιθυμεί κανείς να υποβάλλει στον ομιλητή/εισηγητή απαντιούνται άμεσα. Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να ειπωθεί ότι τα webinars εκμεταλλεύονται πλήρως τα πλεονεκτήματα του διαδικτύου, γεγονός που σημαίνει ότι συνδυάζουν εικόνα, ήχο και το σημαντικότερο όλων αλληλόδραση.
Τα διαδικτυακά σεμινάρια που φέρουν την πιστοποίηση Continuing Education (CE) προσφέρουν τη δυνατότητα απόκτησης διπλώματος παρακολούθησης. Μετά την ολοκλήρωση του κάθε σεμιναρίου, μπορεί κανείς να συμπληρώσει σε μορφή multiple choice ένα σύντομο τεστ που εξετάζει τα σημαντικότερα σημεία του σεμιναρίου. Βασική προϋπόθεση για να παρακολουθήσει κανείς ένα webinar είναι να έχει πρώτα εγγραφεί ως χρήστης.
Εξίσου διαδεδομένα με τα διαδικτυακά σεμινάρια είναι και τα podcasts, ηχητικά αρχεία ψηφιακής μορφής, τα οποία αφορούν σε συνεντεύξεις, παρουσιάσεις θεμάτων και ομιλιών από αναγνωρισμένου κύρους ομιλητές. Τα αρχεία αυτά μπορεί να τα κατεβάσει ο ενδιαφερόμενος χρήστης από το διαδίκτυο, επισκεπτόμενος σάιτ ή ακόμα και blogs που είναι αφιερωμένα στην Οδοντιατρική. Η Ένωση Επαγγελματιών της Οδοντιατρικής, DPA, έχει στην ιστοσελίδα της μια μεγάλη λίστα με podcasts διαθέσιμα εντελώς δωρεάν για τα μέλη, αλλά και τα μη μέλη της Ένωσης.
Παράλληλα, το διαδίκτυο δίνει τη δυνατότητα στον οδοντίατρο να πλοηγείται στις ηλεκτρονικές εκδόσεις επιστημονικών εφημερίδων και περιοδικών με μεγάλη άνεση και συχνά με μηδαμινό κόστος. Τα περισσότερα επιστημονικά έντυπα που διατηρούν on-line έκδοση με μια ετήσια ή εξάμηνη συνδρομή προφέρουν πολλές υπηρεσίες στο χρήστη, όπως ειδοποιήσεις αναφορικά με θέματα που ενδέχεται να τον ενδιαφέρουν είτε με τη μορφή ε-μαιλ είτε με τη μορφή RSS (Really Simple Syndication ), τα οποία μπορεί να αναγνώσει ακόμη και από το κινητό του. Κάποιες μάλιστα ηλεκτρονικές εκδόσεις προσφέρουν άρθρα τους εν είδει premium στους on- line χρήστες τους, πολύ νωρίτερα απ’ ότι θα δημοσιευτούν στην έντυπη έκδοση.
Επιπλέον, πολλές εφημερίδες προσφέρουν τη δυνατότητα αυτοαξιολόγησης. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια διαδικασία πιστοποίησης του ότι ο οδοντίατρος διάβασε ένα επιστημονικό άρθρο και το κατανόησε πλήρως. Η πιστοποίηση βασίζεται στην επιτυχημένη απάντηση ερωτήσεων, αφού ο αναγνώστης έχει ολοκληρώσει την μελέτη του κειμένου. Η εφημερίδα «British Dental Journal», σε κάθε τεύχος της επιλέγει δύο άρθρα των οποίων η ανάγνωση και η επιτυχής απάντηση των σχετικών ερωτήσεων, αντιστοιχεί σε μια ώρα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (CPD).
Ωστόσο, η πλοήγηση στο διαδίκτυο, μπορεί στην αρχή να αποτελέσει ένα δύσκολο εγχείρημα για τον οδοντίατρο. Ένα από τα προβλήματα που συνεπάγεται η αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο είναι ο τεράστιος όγκος δεδομένων. Ένας εύκολος τρόπος αναζήτησης αποτελεσμάτων στον παγκόσμιο ιστό, ο οποίος λειτουργεί ως «φίλτρο» που διυλίζει την πληθώρα πληροφοριών που διατίθενται είναι η μηχανή αναζήτησης ΕviDents, η οποία αυτομάτως σας εμφανίζει αποτελέσματα σχετικά με τον όρο που έχετε προσδιορίσει, τα οποία ανταποκρίνονται στα στάνταρντς της Οδοντιατρικής που είναι βασισμένη στην τεκμηρίωση (evident based-dentistry).
Η σχέση ασθενούς-οδοντιάτρου στην εποχή του διαδικτύου
Ανεξάρτητα όμως από τις δυνατότητες απόκτησης νέων γνώσεων που προσφέρει στον οδοντίατρο το διαδίκτυο, αποτελεί και μια ευκαιρία για την οικοδόμηση μιας περισσότερο ουσιαστικής σχέσης με τον ασθενή. Πολλές φορές έχει επισημανθεί ότι ο ρόλος του οδοντιάτρου δεν εξαντλείται στα φυσικά όρια του οδοντιατρείου. Ούτε το έργο του ολοκληρώνεται με το πέρας της θεραπείας. Στη διαδικτυακή εποχή, η θεραπευτική σχέση με τον ασθενή δεν εξαντλείται στις συνεδρίες, αλλά αποκτά ουσία και θεμελιώνεται μέσα από την διαδικτυακή κοινότητα.
Μία από τις συχνότερες αιτίες αναβολής της επίσκεψης στο οδοντιατρείο είναι ο φόβος. Τα προσωπικά σάιτ που διαχειρίζονται οι οδοντίατροι μπορούν να εξαλείψουν τις φοβίες των ασθενών, οι οποίες πολλές φορές είναι προϊόν άγνοιας ή παρωχημένης πληροφόρησης. Δημιουργώντας ειδικές ενότητες(sections) μέσα στην ιστοσελίδα του, ο οδοντίατρος μπορεί να δημιουργήσει ένα μικρό βήμα για τις απορίες των ασθενών, στις οποίες καλείται να δώσει απαντήσεις. Κάποιοι οδοντίατροι επιλέγουν να δημιουργήσουν μια ενότητα, όπου ήδη προ-υπάρχουν συνήθεις ερωτήσεις των ασθενών στις οποίες προσφέρονται οι σχετικές απαντήσεις. Επιπλέον, ο οδοντίατρος μπορεί να παραπέμπει τους επισκέπτες του σάιτ του σε συνδέσμους –links, όπου μπορούν να διαβάσουν έγκυρα επιστημονικά άρθρα και αναλύσεις, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο παραπληροφόρησης των ασθενών.
Μάλιστα, σχετική έρευνα (Chestnutt & Reynolds, 2006) απέδειξε ότι αν και οι οδοντίατροι εκτιμούν ότι το διαδίκτυο προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για την ενημέρωση των ασθενών, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος οι ασθενείς να επισκεφθούν σάιτ που δεν προσφέρουν αξιόπιστη ενημέρωση. Αυτό εντείνει την σύγχυση των ασθενών γύρω από ένα δεδομένο ιατρικό πρόβλημα που τους απασχολεί και πολλές φορές οδηγεί σε ρήξη με τον θεράποντα ιατρό.
Ωστόσο, αρκετοί οδοντίατροι που υιοθετούν τη λογική του σάιτ, το χρησιμοποιούν πρωτίστως ως μέσο παρουσίασης του οδοντιατρείου και του σχετικού οδοντιατρικού εξοπλισμού, χωρίς να εκμεταλλεύονται πλήρως τα πλεονεκτήματα του ίντερνετ, μετατρέποντας την προσωπική τους ιστοσελίδα σε ένα ζωντανό οργανισμό, ο οποίος τρέφεται και εξελίσσεται από την επικοινωνία με τον ασθενή.
Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους διάφορα λογισμικά που επιτρέπουν στον οδοντίατρο να ενημερώνει τον ασθενή σχετικά με την προτεινόμενη θεραπεία, προσφέροντάς του ανάλογο οπτικό και έντυπο ενημερωτικό υλικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το διαδικτυακό λογισμικό “Μy Dental Hub”, το οποίο παρέχει μια πληθώρα ρυθμίσεων και εφαρμογών που «αυτοματοποιούν» τη διαδικασία ενημέρωσης του ασθενούς. Στο ίδιο μήκος κύματος, η ιστοσελίδα Smile-Vision προσφέρει μια ηλεκτρονική υπηρεσία απεικόνισης που επιτρέπει στον ασθενή να σχηματίσει μέσω μιας ψηφιακής προσομοίωσης μια πρώτη άποψη για το πως θα είναι η εικόνα των δοντιών μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.
Ο οδοντίατρος που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τα πλεονεκτήματα που του προσφέρει το διαδίκτυο στο έπακρο πρέπει να κάνει ορατή την παρουσία του και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο ερώτημα ποια είναι τα πλεονεκτήματα από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης η απάντηση είναι πρόδηλη. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς το μέγεθος των χρηστών που διατηρούν λογαριασμό σε μερικές από τις πιο δημοφιλείς διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, τo Twitter ή το Youtube, αλλά και την πληθώρα των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι προαναφερθείσες πλατφόρμες. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να υπηρετήσουν ταυτόχρονα πολλαπλούς σκοπούς, συμβάλλοντος τόσο στην καλύτερη ενημέρωση των ασθενών, όσο και στη συνεχή επικοινωνία του γιατρού με τους ασθενείς του. Η χρήση τους έχει αμφίδρομο χαρακτήρα, στο βαθμό που προωθεί και διευκολύνει τον διάλογο μεταξύ των δύο μελών της θεραπευτικής σχέσης.
Το You tube είναι το κατεξοχήν εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκπαίδευση των ασθενών. Εδώ ο οδοντίατρος μπορεί να αναρτά video από την κλινική εφαρμογή μιας θεραπευτικής μεθόδου και να περιγράφει τον τρόπο λειτουργίας νέων υλικών και συσκευών που υπόσχονται να κάνουν πιο «ευχάριστη» για τον ασθενή την εμπειρία στο οδοντιατρείο.
Το πιο ενδιαφέρον όμως σημείο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που αποτελεί παράλληλα και το συγκριτικό τους πλεονέκτημα είναι ότι αποτελούν και ένα σημαντικό όχημα για την επέκταση του επαγγελματικού κύκλου του οδοντιάτρου. Κι αυτό γιατί η τεχνική της διαφήμισης «από στόμα σε στόμα» βρίσκει το κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθεί και μάλιστα με το δυνητικό αριθμό αποδεκτών να ανέρχεται σε τάξεις εκατομμυρίων. Μια σελίδα των φανς ενός οδοντιατρείου στο Facebook αποτελεί την καλύτερη διαφήμιση για τον οδοντίατρο και μάλιστα το κόστος αυτής της απόλυτα στοχευμένης διαφήμισης είναι μηδενικό.
Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο της δημοσιογράφου Ηλιάνας Γιαννούλη, όπως δημοσιεύθηκε στο “Οδοντιατρικό Βήμα” πατήστε εδώ.
Συζήτηση σχετικά με αυτό το άρθρο